Dünya’yı etkisi altına alan Covid-19 salgın hastalığı hayatın her alanı etkilediği gibi iş hayatını da oldukça etkilemiştir. İşverenler uğrayacakları zararı en aza indirmek için işyerlerindeki çalışma düzenlerinde farklılığa gitmişlerdir. Uzaktan çalışma modeli de bu farklılıklar kapsamında olup bir çok işyerinde tercih edilmeye başlanan ve incelenmesi gereken konulardandır.
Öncelikle belirtmek gerekir ki uzaktan çalışma modeli 2016 yılında mevzuatımıza eklenen yeni bir çalışma modelidir. Her geçen gün biraz daha yaygınlaşan bu model bilişim, tekstil, pazarlama vb. birçok alanda uygulanabilmektedir.
4857 sayılı İş Kanunu’nun 14. maddesinde uzaktan çalışma; işçinin, işveren tarafından oluşturulan iş organizasyonu kapsamında iş görme edimini evinde ya da teknolojik iletişim araçları ile işyeri dışında yerine getirmesi esasına dayalı ve yazılı olarak kurulan iş ilişkisi şeklinde tanımlanmıştır.
Yukarıdaki tanım dikkate alındığında uzaktan çalışmada işçinin iş görme edimini evinde veya işyeri dışında yerine getirdiği ayrıca uzaktan çalışmanın taraflar arasında yazılı bir anlaşmaya dayalı olarak yapıldığı görülmektedir.
İşçi ile işveren arasında yapılacak olan uzaktan çalışmaya dayalı iş sözleşmesi mevzuat gereği; işin tanımını, yapılma şeklini, işin süresi ve yerini, ücret ve ücretin ödenmesine ilişkin hususları, işveren tarafından sağlanan ekipman ve bunların korunmasına ilişkin yükümlülükleri, işverenin işçiyle iletişim kurması ile genel ve özel çalışma şartlarına ilişkin hükümleri içermelidir. Ayrıca yine mevzuat gereği sözleşme kapsamında uzaktan çalışan işçilerin, esaslı neden olmadıkça salt iş sözleşmesinin niteliğinden ötürü emsal işçiye göre farklı işleme tabi tutulması mümkün değildir. Normal çalışmaya tabi işçinin bütün hakları uzaktan çalışma modeline tabi işçi için de geçerlidir. İşveren bu kapsamda, uzaktan çalışma ilişkisiyle iş verdiği çalışanın yaptığı işin niteliğini dikkate alarak iş sağlığı ve güvenliği önlemleri hususunda çalışanı bilgilendirmek, gerekli eğitimi vermek, sağlık gözetimini sağlamak ve sağladığı ekipmanla ilgili gerekli iş güvenliği tedbirlerini almakla yükümlüdür.
İşçi ve işveren arasındaki sözleşme baştan itibaren uzaktan çalışmaya dayalı olarak kurulduysa bir sıkıntı yoktur. Taraflar sözleşme kapsamında yükümlülüklerini yerine getirmeye devam ederler. Ancak uzaktan çalışmaya işveren tarafından sonradan karar verilmesi halinde taraflar arasında ek protokol yapılarak anlaşma sağlanmalıdır.
Taraflar arasında uzaktan çalışmaya dayalı yapılacak olan mevcut sözleşmeyi değiştiren ek protokol 4857 sayılı İş Kanunu’nun 22. maddesi kapsamında çalışma koşullarında esaslı değişiklik olarak değerlendirilebilir. Söz konusu kanun hükmüne göre “İşveren, iş sözleşmesiyle veya iş sözleşmesinin eki niteliğindeki personel yönetmeliği ve benzeri kaynaklar ya da işyeri uygulamasıyla oluşan çalışma koşullarında esaslı bir değişikliği ancak durumu işçiye yazılı olarak bildirmek suretiyle yapabilir. Bu şekle uygun olarak yapılmayan ve işçi tarafından altı işgünü içinde yazılı olarak kabul edilmeyen değişiklikler işçiyi bağlamaz. İşçi değişiklik önerisini bu süre içinde kabul etmezse, işveren değişikliğin geçerli bir nedene dayandığını veya fesih için başka bir geçerli nedenin bulunduğunu yazılı olarak açıklamak ve bildirim süresine uymak suretiyle iş sözleşmesini feshedebilir.” şeklinde ifade edilmiştir. Buna göre uzaktan çalışmaya dair düzenleme işçinin önceki koşullarını ağırlaştırmıyorsa örneğin ücretinde düşüklük olmuyorsa ve uzaktan çalışma uygulaması geçerli bir nedene dayanıyorsa işçinin bu değişikliği 6 gün içinde yazılı olarak kabul etmemesi işverene sözleşmeyi fesih hakkı verir. Diğer açıdan bakılacak olursa bu değişiklik geçerli bir nedene dayanmıyor ve işçinin alacağı ücreti düşürüyorsa bu halde işçinin söz konusu koşulları kabulü beklenemez ve işçiye haklı nedenle fesih imkanı verir.
Covid – 19 salgının olduğu bugünlerde işverenlerin işçilerinin uzaktan çalışma yapmalarını talep etmesinde kanaatimizce geçerli bir neden bulunmakta olup bu sebeple işçilerin bu teklifi reddetmeleri durumunda iş akitlerinin işverenler tarafından geçerli nedenle feshi söz konusu olabilecektir. İş Kanunu’nun 22/2 maddesi hükmü uyarınca tarafların aralarında anlaşarak çalışma koşullarını değiştirmesi her zaman mümkündür. Bu sebeple Covid-19 salgını süresince yapılacak olan kısa çalışmalar için bu salgın süresince uzaktan çalışma yapılacağı ve bu uzaktan çalışma şartlarını içeren iş sözleşmesine ek protokol yapılması uygun olacak olup salgının bitmesinin ardından taraflar uzaktan çalışmaya son vererek salgın öncesi dönemdeki çalışma koşullarına dönebilecektir.
